TER APEL, MUNNEKEMOER – Onder indrukwekkende en waardige omstandigheden vond ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog de jaarlijkse Dodenherdenking bij het monument De Naald in Munnekemoer plaats.
De herdenking begon met een stille optocht, begeleid door plechtig trommelgeluid, vanaf de voormalige basisschool Pinokkio in Barnflair naar het monument dat sinds 1948 in Munnekemoer staat. De ceremonie werd, namens de 4 mei organisatie Ter Apel, geleid door ceremoniemeester Anita Klompsma-Blok
Een bijzonder moment tijdens de herdenking was de voordracht van een gedicht door twee leerlingen van de RK Bonifatiusschool. Deze school heeft dit jaar symbolisch het monument geadopteerd, een jaarlijkse traditie waarbij telkens een andere basisschool uit Ter Apel bij de herdenking betrokken wordt.
Namens de gemeente Westerwolde hield wethouder Wietze Potze een toespraak. Hij stond stil bij het feit dat Nederland dit jaar 80 jaar vrijheid viert na vijf donkere jaren van oorlog, geweld en onderdrukking. “Tachtig jaar is een mensenleven,” sprak Potze, “en steeds minder mensen kunnen uit eigen ervaring over de oorlog vertellen. Juist daarom is het van groot belang om de herinnering levend te houden en de verhalen door te geven aan de nieuwe generatie. Vrijheid is kwetsbaar – en verdient onze voortdurende zorg en aandacht.”
De plechtigheid werd afgesloten met een moment van stilte en het leggen van bloemen bij het monument.
De Harmonie van Ter Apel zorgde voor de plechtige muzikale begeleiding.
Scouting Guy de Fontgalland zorgde voor hulp bij de kranslegging en ondersteuning.
Aan de herdenking namen meer dan 200 mensen deel.
De volledige tekst van Wethouder Wietze Potze tijdens zijn toespraak:
Geachte aanwezigen,
Namens het gemeentebestuur van Westerwolde heet ik u van harte welkom bij deze herdenking van het eind van de Tweede Wereldoorlog in Nederland.
Het is 80 jaar geleden dat Nederland zijn vrijheid terugkreeg na vijf jaar van geweld en onderdrukking. 80 jaar…… Dat is bijna een mensenleven. En inderdaad het aantal mensen dat nog actieve herinneringen heeft aan de oorlog wordt elk jaar minder. Des te meer reden om de herinneringen aan die oorlog, hun herinneringen levend te houden en tot onze herinneringen te maken.
De betekenis van de Tweede Oorlog zit in de eerste plaats in de ongekende omvang. Naar schatting kwamen in de oorlog wereldwijd ongeveer 72 miljoen mensen om het leven. En net als in de meeste oorlogen bestond het grootste deel van die slachtoffers uit burgers. Mensen zoals u en ik.
In Europa werden bijna zes miljoen Joden, Roma en Sinti vermoord in concentratiekampen. In de jaren ‘30 van de vorige eeuw wezen de nazi’s deze groepen aan als zondebok, als voornaamste oorzaak van alle problemen van die tijd. Het legde de kiem voor een meedogenloze vervolging van hele bevolkingsgroepen. Voor een van de grootste massamoorden uit de wereldgeschiedenis. De gedenknaald waar wij ons vandaag hebben verzameld en de het ‘Joods monument’ in ter Apel herinneren ons hieraan.
De Tweede Oorlog ontleent zijn betekenis niet alleen aan de grote getallen. Die betekenis zit evenzeer in de talloze persoonlijke verhalen van onze vroegere buren, plaatsgenoten en bevrijders. Het zijn de verhalen van willekeur, van de man op het verkeerde moment, op de verkeerde plek. Zonder aanleiding opgepakt en later doodgeschoten als vergelding. Het zijn de verhalen van plichtsbesef. Van de dienstplichtige Arend Koning uit Ter Apel die in 1940 vlak na het begin van de oorlog op zijn twintigste sneuvelde in Limburg. De verhalen van heldenmoed van onderwijzer Jan Roorda die hier in Ter Apel in het verzet zat. Verhalen ook van opoffering. Van de zes vliegers die in 1943 neerstortten aan de Kloosterveenweg in Ter Apel. Van de Poolse soldaten die hun leven gaven bij de bevrijding van onze regio.
De Tweede Wereldoorlog is ook de periode waarin wij van de een op de andere dag onze vrijheid kwijtraakten. ‘In oorlog verliezen burgers in één keer hun vrijheid’, zei Kim Putters in zijn vrijheidslezing eerder dit jaar. ‘Opeens word je bedreigd in de kern van je bestaan en is het onzeker of je morgen nog leeft. En dat geldt voor iedereen om jou heen. Is een groter gevoel van onvrijheid denkbaar?’
Vrijheid gaat ook over onze vrije democratische rechtstaat waarin iedereen gelijk is. Dat is niet voor niets de essentie van het eerste artikel van onze Grondwet. Die vrijheid en gelijkwaardigheid zijn voor ons fundamentele waarden. Het zijn waarden die na 80 jaar heel vanzelfsprekend lijken. Maar dat zijn ze niet. Het zijn waarden die voortdurend onze aandacht, onze bescherming vragen.
Na de Tweede Wereldoorlog hebben we lang gedacht dat oorlog iets van vroeger is. Natuurlijk er waren nog steeds volop wapens, en er waren tegenstellingen. Maar door gesprekken, onderhandelingen en internationale instituties zoals de VN wisten we lange tijd de dreiging te verminderen en oorlogen te voorkomen. Althans in Europa. Mede daardoor kunnen we vandaag terugkijken op 80 jaar vrede en vrijheid in ons land. Betekent dat ook dat we vooruit kunnen kijken naar opnieuw 80 jaar van vrede en vrijheid? Ik maak me daar grote zorgen over. Want als we om ons heen kijken, staan de signalen op meerdere plekken op rood of op zijn minst op oranje. We zien hoe leiders rechten en vrijheden met een pennenstreek afschaffen, hoe de zondebok weer opduikt in politieke betogen en hoe op meerdere plekken in de wereld, ook in Europa, bloedige conflicten en oorlogen worden uitgevochten.
Tegen die achtergrond is het goed om na 80 jaar te blijven herdenken, de verhalen te vertellen en dat te blijven doen. Vandaag, maar ook over 10 jaar, 20 jaar en ik zou zeggen ook over 80 jaar. Daarom is het belangrijk dat we ook onze jeugdige en nieuwe inwoners betrekken bij het herdenken en het vieren van de vrijheid. Bij deze 80ste herdenking zijn er in onze gemeente daarom meerdere initiatieven om onze jeugd kennis te laten maken met de gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Als over 80 jaar de nieuwe generaties hier nog steeds bij elkaar komen is dat een teken dat ook zij doordrongen zijn van het belang van vrede, rechtvaardigheid en vrijheid. En dat die Tweede wereldoorlog, dan uit een ver verleden, ook voor hen nog steeds een krachtige oproep is onze waarden te koesteren en te blijven verdedigen. En stil te staan bij iedereen die voor die waarden is gestorven.
Tekst en foto’s: André Dümmer
