VALTHE – Na jaren onderzoek, voorbereiding en samenwerking tussen de verschillende instanties en vooral vrijwilligers van het dorp Valthe, is een begin gemaakt met de reconstructie van de Valtherschans in Valthe. Tijdens de graafwerkzaamheden en het archeologisch onderzoek is een kanon uit de 17e eeuw aangetroffen.
Vierhonderd jaar geleden werd er een simpel verdedigingsbouwwerk bij Valthe gebouwd: de Valtherschans. Er is al bijna honderd jaar niets meer zichtbaar van de schans, maar de cultuurhistorische waarde leeft nog steeds onder de Valthenaren.
Ontstaan
Drenthe was in 1621 een moeilijk begaanbaar gebied vanuit Westerwolde. Het Hunzedal was grotendeels moeras en ook de veengebieden waren niet toegankelijk. Bovendien stonden de Drentenaren erom bekend dat ze begaanbare paden onder water zetten zodra er gevaar dreigde. Er was eigenlijk maar één goede route richting Groningen: over de Hondsrug. De toegang tot die Hondsrug lag bij de Valtherdijk. Tijdens de tachtigjarige oorlog (1568 tot 1648) werd daar de Valtherschans als verdedigingsbolwerk gebouwd.
Cultuurhistorie in het Hunzedal
De schans was een hoge wal met daaromheen een diepe gracht in de vorm van een halve ster. Een stukje Bourtange in het klein. De Valthenaren zijn initiatiefnemer van de terugkeer van de schans, maar ook de gemeente Borger Odoorn is actief betrokken. De Valtherschans draagt bij aan de cultuurhistorische beleving van het hele Hunzedal.”
Rol van Westerwolde
Westerwolde was vroeger een eiland in het veen met slechts enkele toegangswegen. Vanuit Valthe werd in de Pre Romeinse IJzertijd (350 jaar v Chr) een veenweg aangelegd. De Valtherbrug zoals de veenweg werd genoemd werd in 1818 ondekt, het was een begaanbare veenbrug door het veen. Een deel van de veenbrug ligt nog onder de Valtherdijk en een deel is te zien in het Veenmuseum van Bargercompascuum. De Valhterdijk was de verbindingsweg tussen Valthe en Ter Haar. Vanwege de dreigingen van oorlogen werd de Valtherschans aangelegd. De toegangsweg liep niet door de de schans maar in Oostelijkelijke richting om de schans. De soldaten van de schans hadden op deze manier zicht op de mogelijke vijanden.
Kanon
Bij opgravingen bij de Valtherschans is een kanon gevonden. Het zou gaan om een 6 ponder met verlengde loop. “Aan de zijkant van het kanon zijn nog twee houders intact. Daarmee werd het kanon vroeger met touwen meegetrokken”, vertelt Robert Jan Roos namens Plaatselijk Belang Valthe. “De archeologen die het hebben gevonden waren erg enthousiast. Het komt volgens hen niet vaak voor dat een kanon dat zo intact is wordt gevonden.”
‘We vonden een stukje ijzer’
“Bij opgravingen bij een schans hoop je altijd op een kanon”, zegt archeoloog Ko Lenting. “Maar die vind je nooit. Ik heb heel wat schansen opgegraven, maar heb nog nooit een kanon gevonden. Bij een zoektocht met een detector vonden we een stukje ijzer. Toen we dat bloot gingen leggen kwam een compleet kanon tevoorschijn. Het is echt iets unieks.”
Het kanon is helemaal compleet. “Hij is van ijzer en 1.90 meter lang en nog helemaal heel. Er stonden van oorsprong wielen onder. Hij stond achter de vestingwal, en door de wielen kon je richten op de vijand. Het is een klein wonder dat we dit kanon hebben gevonden bij deze relatief kleine schans. In Bourtange en Oudeschans in Groningen zijn nooit kanonnen gevonden.”
Lenting vermoedt dat het kanon stamt uit de tweede helft 17e eeuw. Daarna was er geen oorlogsdreiging meer. Uit de periode 1665-1672 of de 80-jarige oorlog. “Hij wordt nu gelicht en geconserveerd. Dat moet op een speciale manier gebeuren, anders verpulvert hij. Daarna gaat hij naar een archeologisch depot in Nuis. En kan dan in bruikleen terugkeren.”
Bronnen: RTV Drenthe, Provincie Drenthe en Bezoek aan de schans, ingezonden door André Dümmer
